جستجوی پیشرفته
بازدید
8081
آخرین بروزرسانی: 1394/05/29
خلاصه پرسش
آیا طلحه علاوه بر جنگ با امام علی(ع) در مقابل عمر نیز موضع‌گیری کرده و در قتل عثمان نیز نقش داشت؟!
پرسش
نقشه طلحه در مخالفت با عمر چه بود؟ آیا او در قتل عثمان نیز نقش داشت؟
پاسخ اجمالی
طلحه از اصحاب مشهور پیامبر اسلام(ص) بود که در وقایع اجتماعی و سیاسی پس از حضرتشان، نقش تأثیرگذاری داشت. در همین راستا منابع تاریخی نقل‌هایی را در مخالفت طلحه با خلفای زمان خود نقل کرده‌اند که در ذیل به برخی از آنها اشاره می‌کنیم:
الف. مخالفت طلحه با انتصاب عمر
ابوبکر، مدل انتخابی گذشته که خود بر اساس آن به خلافت رسید را به کناری گذاشت و بدون مشورت با مسلمانان و به صورت یک‌جانبه عمر را به عنوان خلیفه دوم معرفی کرد. به عبارتی عمر با انتصاب خلیفه قبل بر مسلمانان تحمیل شد. انتصاب عمر از سوی ابوبکر اگرچه برای بسیاری قابل پیش‌بینی بود،‌ اما پذیرش خلافت او برای مسلمانان امری سخت و دشوار بود؛ لذا  برخی از صحابه، ابوبکر را جهت چنین انتصابی مورد نکوهش قرار دادند. در همین راستا، طلحه نیز یکی از منتقدان بود.
1. «زمانی که ابوبکر خواست عمر بن خطاب را به جانشینى خود منصوب کند، سران و بزرگان مهاجر و انصار از جمله طلحه، زبیر و سعد بن ابی‌وقاص پیش او آمدند و گفتند: چه پاسخى به خداى خود می‌دهى که این مرد خشن و سخت‌گیر را بر ما امیر کردى؟ هنگامى که او از فرمانبرداران تو بود ما نمی‌توانستیم او را تحمل کنیم، حال اگر خودش فرمانروا شود، چگونه خواهد شد؟! درباره اسلام و مسلمانان از خدا بترس و او را بر مردم مسلط مکن! ابوبکر خشمگین شد و گفت: مرا بنشانید، و آن‌گاه به سبب ضعف به سینه مردى تکیه داد و به آنان گفت: شما مرا از خدا می‌ترسانید؟! ...».[1]
2. عائشه می‌گوید: زمانی که مرگ ابوبکر فرا رسید و او عمر را خلیفه کرد. على(ع) و طلحه پیش او آمدند و پرسیدند چه کسى را به خلافت برگزیدى؟ گفت: عمر را برگزیدم. گفتند: پاسخ پروردگارت را چه می‌دهى؟ گفت: شما دو نفر مرا از خدا می‌ترسانید؟ همانا من به خدا و به عمر از شما داناترم، به خدا خواهم گفت که بهترین بندگانت را بر آنان خلیفه کردم![2]
این موضوع با تفاوت‌هایی در منابع دیگر نیز نقل شده است.[3]
ب. مخالفت طلحه با عثمان در اواخر خلافتش
عمر، در مدلی غیر از دو مدل پیشین، انتخاب خلیفه پس از خود را به شورایی سپرد که طلحه نیز از جمله آنان بود. اما در زمان مرگ عمر، طلحه در مدینه نبود.[4] پیکی برای او فرستادند، او که احتمال می‌داد در زمان جلسه شورا به مدینه نرسد، حق خود در شورا را به عثمان داد[5] و عثمان نیز از رأی او، برای خلیفه شدن خود استفاده کرد و زمانی که طلحه به مدینه رسید، عثمان به عنوان خلیفه انتخاب شده بود.[6]
اما با گذشت زمان، نظر طلحه برگشت، و او از برجسته‌ترین مخالفان عثمان شد، اما بعد از کشته‌شدن او، پرچم خونخواهی او را برافراشت! امام علی(ع) در این زمینه چنین می‌فرماید: «او در برافراشتن پرچم خونخواهی عثمان شتاب نکرد جز برای آن‌که خودش را به جرم ریختن خون او نگیرند! زیرا او متهم اصلی بود و در میان شورشیان فردی مشاهده نمی‌شد که از او تندروتر باشد! برای همین پرچم خونخواهی را به دست گرفت تا مردم را گمراه کرده و به شک اندازد. سوگند به خدا! طلحه، یکی از سه رویکرد را نسبت به عثمان برنگزید: اگر پسر عفّان ستمکار بود چنان‌که طلحه می‌اندیشید، سزاوار بود با قاتلان عثمان همکارى می‌کرد، و از یاران عثمان دورى می‌گزید، یا اگر عثمان مظلوم بود می‌بایست از کشته‌شدن او جلوگیرى می‌کرد و نسبت به کارهایش عذرهاى موجّه و مورد پسندى را طرح می‌کرد [تا خشم مردم فرو نشیند] و اگر نسبت به روش و منش عثمان شک و تردید داشت خوب بود که از مردم خشمگین کناره می‌گرفت و به انزوا پناه برده و مردم را با عثمان وامی‌گذاشت. امّا او در آن زمان هیچ‌کدام از سه راه را برنگزید و امروز دست به کاری می‌زند که دلیل روشنى براى انجام آن ندارد و بهانه‌هایی می‌آورد که نمی‌تواند مورد پذیرش باشد».[7]
ج. مخالفت با امام علی(ع)
طلحه پس از قتل عثمان، بدون هیچ اجباری[8] با امام علی(ع) بیعت کرد، ولی با گذشت زمان نه چندان طولانی، نشان داد که قصد او از بیعت، مصلحت جامعه اسلامی نبوده است و تنها به منافع خود فکر می‌کرده است. اما امام علی(ع) به هیچ‌وجه، بیت المال و مناصب حکومتی را به نااهلان نسپرد و این سبب شد؛ طلحه دست از بیعتش برداشته و همان‌گونه که گفته شد، به بهانه خونخواهی عثمان و با همراهی زبیر و عائشه همسر پیامبر(ص)، سپاهی را برای رویارویی با امام علی(ع) فراهم آورد که به دنبال آن، جنگی میان آنان و سپاه امام علی(ع) در گرفت که به جنگ جمل معروف شد و در همان جنگ بود که طلحه کشته شد.[9]
 

[1]. شیخ مفید، الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة، محقق، میرشریفی، علی، ص 120، قم، کنگره شیخ مفید، چاپ اول، 1413ق.
[2]. ابن سعد کاتب واقدی، محمد بن سعد‏، الطبقات الکبری‏، ج 3، ص 207، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ دوم، 1418ق.
[3]. ر.ک: بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، تحقیق، زکار، سهیل، زرکلی، ریاض، ج 10، ص 304، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، 1417ق.
[4]. أنساب ‏الأشراف، ج ‏5، ص 504.
[5]. ابن کثیر دمشقی‏، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، ج 7، ص 145، بیروت، دارالفکر، 1407ق.
[6]. أنساب ‏الأشراف، ج ‏5، ص 504.
[7]. شریف الرضی، محمد بن حسین، نهج البلاغة، محقق، صالح، صبحی، ص 249، قم، هجرت، چاپ اول، 1414ق.
[8]. هلالی، سلیم بن قیس، کتاب سلیم بن قیس الهلالی، محقق، انصاری زنجانی خوئینی، محمد، ج 2، ص 669، قم، نشر الهادی، چاپ اول، 1405ق.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    753168 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    731176 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    643524 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و تصمیم جدی ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    643433 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    639194 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    576994 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    576581 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    558890 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    558785 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • می خواهم دعا کنم همسرم در زندگی مطیع من باشد آیا در این زمینه دعایی از اهل بیت (ع) به ما رسیده است؟
    545038 Practical 1389/02/22
    دعاها، لازم نیست حتماً به زبان عربى خوانده شوند؛ هرچند به عربی بهتر است، حتى دعا در نماز به زبان فارسى جایز است.نکته مهم تر این که انسان باید شرایط دیگر تأثیر گذاری دعا ...