جستجوی پیشرفته
بازدید
3370
آخرین بروزرسانی: 1397/11/04
خلاصه پرسش
آیا خواجه نصیر طوسی، مطالب مندرج در کتاب «شرح اشارات» خودش را قبول نداشت و باورهای خود را تنها در کتاب دیگرش «تجرید الاعتقاد» بیان کرده است؟
پرسش
آیا خواجه نصیر طوسی کتاب شرح اشارات را از باب تقیه نوشته و مطالب آن مورد قبول وی نیست، ولی کتاب تجرید الاعتقاد را بر اساس نظریات خودش نوشته است؟
پاسخ اجمالی
 1. همانگونه که از نام «شرح اشارات» پیدا است، این کتاب، شرحی بر کتاب «الاشارات و التنبیهات» ابن سینا بوده،[1] و کتاب مستقلی برای خواجه نصیر طوسی نیست. در همین راستا باید گفت که بیشترین انتظار از کتابهایی که به عنوان شرح کتابهای دیگر به نگارش در میآید، این است که مقاصد مؤلف آن کتاب شرح و توضیح داده شود که خود خواجه نیز به این موضوع اشاره کرده است.[2]
2. مطلب دیگری که در مورد «شرح اشارات» باید در نظر داشت آن است که فخر رازی که از دانشمندان قبل از خواجه نصیر بود نیز کتابی در شرح اشارات تألیف کرد. وی هرچند در تألیف خودش به نکات ارزشمندی در توضیح کتاب«اشارات» پرداخت، ولی در موارد بسیاری به جای شرح و توضیح، تا اندازهای به طرح اشکال و ایراد از مصنف پرداخت که به تعبیر خواجه طوسی، برخی به زبان طنز  گفتهاند که او کتابش را به جای شرح اشارات باید جرح اشارات نام میگذاشت![3] 
3. در هر صورت تلاش عمده‌ی خواجه طوسی در کتاب «شرح اشارات»، تبیین مقاصد بوعلی و فلسفه‌ی مشاء بود. البته روشن است که این بدان معنا نیست که وی هیچ‌‌یک از مطالب آن کتاب را قبول نداشته و تنها از این باب به شرح و بسط آن پرداخته است که در جامعه علمی آن روز، این امکان وجود نداشت که بدون توجه به کتاب «اشارات»، نظر مستقل خود را مطرح کرد، بلکه باید گفت که اصول کلی و مطالب اصلی کتاب اشارات بوعلی، مورد پذیرش خواجه نیز بوده است، نهایت اینکه ممکن است خواجه در برخی موارد جزئی، نظر دیگری داشته ولی چون در مقام توضیح مطالب کتاب اصلی بوده، ضرورتی برای طرح آن در شرح خود ندیده است.  
4. اما کتاب «تجرید الاعتقاد» تألیف مستقل خواجه نصیر است؛ از اینرو انتظار میرود که وی در این کتاب آراء و نظریات شخصی خود را بیان کند.
 
[1]. خواجه طوسی در توصیف بوعلی سینا و کتاب اشارات وی میگوید: «و کما أن الشیخ الرئیس أبا علی الحسین بن عبد الله بن سینا- شکر الله سعیه- کان من المتأخرین مؤیدا بالنظر الثاقب و الحدس الصائب، موقفا  فی تهذیب الکلام و تقریب المرام، معتنیا بتمهید القواعد و تقیید الأوابد ، مجتهدا فی تقریر الفرائد و تجریدها عن الزوائد، کذلک کتاب الإشارات و التنبیهات من تصانیفه و کتبه کما وسمه هو به، مشتمل على إشارات إلى مطالب هی الأمهات، مشحون بتنبیهات على مباحث هی المهمات، مملو بجواهر کلها کالفصوص، محتو، على کلمات یجری أکثرها مجرى النصوص، متضمن لبیانات معجزة فی عبارات موجزة، و تلویحات رائقة بکلمات شائقة قد استوقف الهمم العالیة على الاکتناه بمعانیه، و استقصر الآمال الوافیة دون الاطلاع على فحاویه». ر. ک: الطوسی، الخواجة نصیر الدین، شرح الاشارات و التنبیهات، ج1، ص 2، قم، نشر البلاغة، چاپ اول، 1375ش.
[2]. خواجه طوس در تبیین این مبحث میگوید: «و من شرط الشارحین أن یبذلوا النصرة لما قد التزموا شرحه بقدر الاستطاعة، و أن یذبوا عما قد تکفلوا إیضاحه بما یذب به صاحب تلک الصناعة، لیکونوا شارحین غیر ناقضین، و مفسرین غیر معترضین، اللهم إلا إذا عثروا على شی‏ء لا یمکن حمله على وجه صحیح- فحینئذ ینبغی أن ینبهوا علیه بتعریض أو تصریح، متمسکین بذیل العدل و الإنصاف، متجنبین عن البغی و الاعتساف، فإن إلى الله الرجعى، و هو أحق بأن یخشى». همان.
[3]. خواجه طوس در این زمینه میگوید: «و قد شرحه فیمن شرحه الفاضل العلامة فخر الدین ملک المناظرین محمد بن عمر بن الحسین الخطیب الرازی- جزاه الله خیرا- فجهد فی تفسیر ما خفی منه بأوضح تفسیر، و اجتهد فی تعبیر ما التبس فیه بأحسن تعبیر، و سلک فی تتبع ما قصد نحوه طریقة الاقتفاء، و بلغ فی التفتیش عما أودع فیه أقصى مدارج الاستقصاء، إلا أنه قد بالغ فی الرد على صاحبه أثناء المقال، و جاوز فی نقض قواعده حد الاعتدال، فهو بتلک المساعی لم یزده إلا قدحا، و لذلک سمى بعض الظرفاء شرحه جرحا». همان.
نظرات
تعداد نظر 0
لطفا مقدار را وارد نمایید
مثال : Yourname@YourDomane.ext
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید
لطفا مقدار را وارد نمایید

پرسش های اتفاقی

پربازدیدترین ها

  • تعداد فرزندان حضرت علی (ع)، و نام ایشان و نام مادران آنان چه بوده است؟
    753143 معصومین 1387/06/05
    شیخ مفید در کتاب ارشاد تعداد آنها را 27 تن از دختر و پسر دانسته و پس از آن گفته است: عده‏ای از علمای شیعه گویند که فاطمه پس از وفات پیامبر (ص) جنینی که پیامبر او را محسن نامیده بود سقط کرد. بنابر قول این عده، فرزندان آن حضرت ...
  • معنای ذکر «لا حول ولا قوه الا بالله العلی العظیم» چیست و این ذکر چه آثار و برکاتی دارد؟
    731140 حدیث 1396/06/14
    «لَا حَوْلَ وَ لَا قُوَّةَ إِلَّا بِاللَّهِ الْعَلِیِّ الْعَظِیمِ»؛ یعنی هیچ نیرو و توانى جز از سوى خداوند بلندمرتبه و بزرگ نیست‏. واژه «حول» در لغت به معنای حرکت و جنبش،[1] و «قوّة» به معنای استطاعت و توانایی است.[2] بنابر ...
  • حکم زنا با زن شوهردار چیست؟
    643509 Laws and Jurisprudence 1387/05/23
    زنا خصوصا با زن شوهر دار یکی از گناهان بسیار زشت و بزرگ به شمار می آید ولی بزرگی خداوند و وسعت مهربانی او به حدی است، که اگر گنهکاری که مرتکب چنین عمل زشت و شنیعی شده واقعا از کردۀ خود پشیمان باشد و تصمیم جدی ...
  • آیا خداوند به نفرینی که از دل شکسته باشد، توجه می کند؟ یا فقط دعاهای مثبت را اجابت می کند؟
    643391 Practical 1390/07/12
    نفرین در آموزه های دینی ما مسئله ای شناخته شده است، چنان که در آیات و روایات آمده است: "بریده باد هر دو دست ابو لهب"؛ "از نفرین مظلوم بترسید که نفرین مظلوم به آسمان می رود". و... . منتها همان گونه که دعا برای استجابت، نیازمند شرایط است، ...
  • عقیقه و احکام و شرایط آن چیست؟
    639182 Practical 1391/02/11
    عقیقه عبارت است از: کشتن گوسفند یا هر حیوانی که صلاحیّت قربانی کردن داشته باشد، در روز هفتم ولادت فرزند، جهت حفظ فرزند از بلاها. پرداخت قیمت آن کفایت از عقیقه نمی‌کند. بهتر است عقیقه و فرزندی که برایش عقیقه می‌شود، از حیث جنسیت مساوی باشند، ولی ...
  • آیا کاشت ناخن مانع غسل و وضو است؟
    576968 Laws and Jurisprudence 1387/12/04
    در غسل و وضو، باید آب به اعضای بدن برسد و ایجاد مانعی در بدن که رفع آن مشکل یا غیر ممکن است، جایز نیست، مگر در صورتی که ضرورتی آن را اقتضا کند و یا غرض عقلائی مشروعی در این امر وجود داشته باشد.در هر حال، اگر مانعی ...
  • فضیلت و آداب و شرایط نماز جمعه چیست؟ و به چه صورت خوانده می‌شود؟
    576580 نماز جمعه 1389/09/10
    در مورد جایگاه و فضیلتش نماز جمعه همین بس که سوره‌ای از قرآن به نامش می‌باشد.نماز جمعه یک از عباداتی است که به جماعت خوانده می‌شود. این نماز دو خطبه دارد که با حمد و ثنای الهی شروع می‌شود و امام جمعه در این خطبه‌ها باید مردم را به تقوای ...
  • اصول و فروع دین را نام برده و مختصراً توضیح دهید؟
    558879 Laws and Jurisprudence 1387/09/23
     دسته بندی اصول دین و فروع دین به این شکلی که در میان ما متداول است از احادیث و روایات ائمه (ع) اخذ نشده است؛ بلکه دانشمندان علوم دینی معارف دینی را به این صورت دسته بندی کردند. تاریخ بحث ها در باره به نیمه دوم قرن اول هجری باز ...
  • آیا ارتباط انسان با جن ممکن است؟
    558772 جن 1386/02/01
    قرآن مجید وجود جن را تصدیق کرده و ویژگی‌‏های زیر را برای او برمی‌شمارد:جن موجودی است که از آتش آفریده شد، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است.[1]دارای علم، ادراک، تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال ...
  • می خواهم دعا کنم همسرم در زندگی مطیع من باشد آیا در این زمینه دعایی از اهل بیت (ع) به ما رسیده است؟
    545014 Practical 1389/02/22
    دعاها، لازم نیست حتماً به زبان عربى خوانده شوند؛ هرچند به عربی بهتر است، حتى دعا در نماز به زبان فارسى جایز است.نکته مهم تر این که انسان باید شرایط دیگر تأثیر گذاری دعا ...