لطفا صبرکنید
بازدید
9557
9557
آخرین بروزرسانی:
1397/07/22
کد سایت
fa90485
کد بایگانی
107249
نمایه
اطلاق ثبوتی و اثباتی
طبقه بندی موضوعی
Theoretical
- اشتراک گذاری
خلاصه پرسش
اطلاق ثبوتی و اثباتی به چه معنا است؟
پرسش
اطلاق ثبوتی و اثباتی یعنی چه؟ لطفاً مثال‌هایی برای آن ذکر نمایید.
پاسخ اجمالی
در علم اصول، اصطلاح «اطلاق» و «مطلق» در جایی به کار برده می‌شود که لفظ یا کلام به وسیله برخی صفات و یا عوارضی که می‌تواند داشته باشد، قید نخورده باشد.[1]
در یک تقسیم، اطلاق دارای دو قسم است:
1. «اطلاق ثبوتی» به معنای عدم لحاظ قید در عالم واقع و ثبوت؛[2] یعنی در عالم واقع قبل از بیان «دلیل لفظی»، ماهیت بدون لحاظ هر گونه قیدی در نظر گرفته شود؛ مثل این‌که متکلم، مفهوم «رَقبه» یا «برده» را بدون در نظر گرفتن قید «مؤمن» یا «کافر» در عالَم ذهن و واقع، لحاظ کند.[3]
2. «اطلاق اثباتی» آن است که دلیلی برای تقیید، اقامه نشده باشد؛ مانند این‌که مولا بگوید: «اکرم العالِم» و با آن‌که آوردن قید ممکن بود، اما دلیلی بر تقیید مفهوم «عالِم» اقامه نکند؛ لذا تقابل بین اطلاق اثباتی و تقیید، از نوع ملکه و عدم ملکه است[4] و گفته می‌شود این اطلاق اثباتی نشان‌گر آن است که در مقام ثبوت نیز اطلاق وجود داشته است.[5]
در یک تقسیم، اطلاق دارای دو قسم است:
1. «اطلاق ثبوتی» به معنای عدم لحاظ قید در عالم واقع و ثبوت؛[2] یعنی در عالم واقع قبل از بیان «دلیل لفظی»، ماهیت بدون لحاظ هر گونه قیدی در نظر گرفته شود؛ مثل این‌که متکلم، مفهوم «رَقبه» یا «برده» را بدون در نظر گرفتن قید «مؤمن» یا «کافر» در عالَم ذهن و واقع، لحاظ کند.[3]
2. «اطلاق اثباتی» آن است که دلیلی برای تقیید، اقامه نشده باشد؛ مانند این‌که مولا بگوید: «اکرم العالِم» و با آن‌که آوردن قید ممکن بود، اما دلیلی بر تقیید مفهوم «عالِم» اقامه نکند؛ لذا تقابل بین اطلاق اثباتی و تقیید، از نوع ملکه و عدم ملکه است[4] و گفته می‌شود این اطلاق اثباتی نشان‌گر آن است که در مقام ثبوت نیز اطلاق وجود داشته است.[5]
[1]. ر. ک: سعدى ابوجیب، القاموس الفقهی لغة و اصطلاحاً، ص 232، دمشق، دار الفکر، چاپ دوم، 1408ق؛ معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، ج 3، ص 308؛ نمایه 96564 (فرق اصالة العموم با عام و اصالة الاطلاق با مطلق).
[2]. ر. ک: خویی، ابوالقاسم، محاضرات فی اصول الفقه، ج 5، ص 364، تهران، انصاریان، 1417ق.
[3]. ر. ک: طباطبایی حائری، سید محمد مجاهد، القواعد و الفوائد و الاجتهاد و التقلید (مفاتیح الأصول)، ص 206، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، چاپ اول، 1296ق.
[4]. ر. ک: صدر، سید محمد باقر، دروس فی علم الأصول، ج 3، ص 83، بیروت، دار المنتظر، چاپ اول، 1405ق.
[5]. ر. ک: همان، ج 2، ص 78.
نظرات
