لطفا صبرکنید
59006
- اشتراک گذاری
آیا سندی وجود دارد که پیغمبر و امامان ما یا حتی فرزندانشان این نوع ازدواج شرعی را انجام داده باشند و یا حداقل آنان را به این امر تشویق نمایند؟
آیا بعد از نهی عمر در متعه، هنگامی که امام علی (ع) حکومت را به دست گرفت، آیا نص صریحی بر برداشتن این محدودیت از جانب امام (ع) وجود دارد؟
آیا در ازدواج موقت، مرد می تواند همزمان با چند زن و بدون محدودیت و اجازه همسران موقت دیگرش، ازدواج کند؟
ازدواج موقت یکی از سنت های اسلامی است که در قرآن جواز آن اعلام شده[i] و هیچ کس مدعی وجوب آن نیست، تا نیاز به امر داشته باشد و آیه شریفه تنها در مقام بیان جواز شرعی و حلیت این ازدواج است و مومنان می توانند در صورت نیاز و تمایل از چنین ازدواجی بهرمند شوند.
این سنت حسنه در زمان رسول خدا (ص) و خلیفه اول و برهه ای از دوران خلیفه دوم در جامعه اسلامی جاری بوده است، تا زمانی که خلیفه دوم از آن منع کرد. ائمه معصومین (ع)، همواره مردم را به این ازدواج تشویق می کردند؛ چرا که در جامعه آن روز این سنت الاهی به شکل بدعت آلودی حرام شده یود و انجام آن از سوی مومنان نوعی مقابله با این بدعت بود. بنابراین، استحباب این ازدواج از سوی شیعه به این دلیل بوده است. این نکته در روایات نیز تذکر داده شده است.
درباره مخالفت امام علی (ع) با نهی خلیفه دوم نیز باید بگوییم که امام علی (ع) در کوفه خودشان این ازدواج را انجام داده اند.
در ازدواج موقت تعداد زنان محدودیتی ندارد و اجازه همسر قبلی نه در ازدواج موقت شرط است و نه در ازدواج دایم.
[i] نساء ، 24 * وَ الْمُحْصَنَاتُ مِنَ النِّسَاءِ إِلَّا مَا مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ کِتَابَ اللَّهِ عَلَیْکُمْ وَ أُحِلَّ لَکُم مَّا وَرَاءَ ذَالِکُمْ أَن تَبْتَغُواْ بِأَمْوَالِکُم محُّْصِنِینَ غَیرَْ مُسَافِحِینَ فَمَا اسْتَمْتَعْتُم بِهِ مِنهُْنَّ فََاتُوهُنَّ أُجُورَهُنَّ فَرِیضَةً وَ لَا جُنَاحَ عَلَیْکُمْ فِیمَا تَرَاضَیْتُم بِهِ مِن بَعْدِ الْفَرِیضَةِ إِنَّ اللَّهَ کاَنَ عَلِیمًا حَکِیمًا
1. اسلام به عنوان کامل ترین دین، ازدواج موقت را (به جهت مشکلاتی که ممکن است برخی افراد در انجام ازدواج دائم داشته باشند) تشریع و تجویز نموده است که می تواند به صورت یک مسکِّن موقت، مورد استفاده قرار گیرد. این یکی از نقاط مثبت و مترقی مکتب اسلام است که در کنار پاسخ گویی به غریزه جنسی به طور دائم، راه حل موقت و قانون مند آن را نیز ارائه نموده است. [1] قرآن در باره این ازدواج می فرماید: "اما زنان دیگر غیر از اینها (که گفته شد)، براى شما حلال است که با اموال خود، آنان را اختیار کنید در حالى که پاکدامن باشید و از زنا، خوددارى نمایید. و زنانى را که متعه [ازدواج موقت] مىکنید، واجب است مهر آنها را بپردازید. و گناهى بر شما نیست در آنچه بعد از تعیین مهر، با یکدیگر توافق کردهاید. (بعداً مىتوانید با توافق، آن را کم یا زیاد کنید.) خداوند، دانا و حکیم است". [2]
آیه شریفه از آیات مدنی است که در سال های اولیه هجرت در مدینه بر پیامبر نازل شده است. در آن روزگار مسلمانان ازدواج موقت داشتند، ولی برخی از آنان مهریه را نمی پرداختند. پس آیه نازل شد که وقتی از آنان بهره گرفتید، مهریه شان را حتماً بپردازید. [3]
2. البته نکاح متعه از جمله ازدواج هایی است که در زمان جاهلیت و پیش از آمدن اسلام نیز مرسوم بوده است. اسلام بر بسیاری از رسم ها و مقررات جاهلیت خط بطلان کشید، ولی برخی از آنها را با گذاشتن ضوابط و مقرراتی اصلاح و تأیید کرد. نکاح متعه هم از رسم های اصلاح و ترمیم شده است و در همان زمان ها با همین لفظ متعه شناخته می شد و آیه هم طبق محاورات عرفی آن زمان نازل گردید. در کتاب "تاریخ الجاهلیه" درباره ازدواج موقت آمده است: ازدواج موقت در زمان جاهلیت چنین بود که عقد شخصی میان مرد و زن غیر باکره ای انجام می گرفت که به موجب آن تا زمان معینی در مقابل بهره از زن پول معینی پرداخت می شد و چنین ازدواجی با سرآمدن زمانش پایان می یافت. [4] البته در برخی موارد مردان مهر یا اجرتی را که توافق کرده بودند نمی پرداختند. خداوند در این آیه این انحراف را تذکر می دهد و می گوید اگر ازدواج موقت کردید اجرت زن را حتماً پرداخت کنید.
3. آیه شریفه تنها در مقام بیان جواز شرعی و حلیت و شرایط صحت این ازدواج است و از آن جا که این ازدواج در بین مردم پیش از اسلام بوده است. خداوند این ازدواج را همچنان حلال معرفی می کند و با بیان شرایطی آن را تصحیح می کند. بنابراین، در این جا بحث از صحت چنین ازدواجی است، نه وجوب و استحباب آن. در چنین جایی نیازی به فعل امر نیست. [5]
جواز ازدواج موقت و شرایط دیگر آن در روایات متعددی آمده است. در کتاب ارزشمند وسائل الشیعة بیش از 32 حدیث در این زمینه نقل شده است که بعضی را به عنوان نمونه بیان می کنم:
امام صادق (ع) می فرمایند: "ازدواج موقت امری است که آیه قرآن درباره (حلیت آن) نازل شده است و سنت پیامبر نیز بر آن جاری بوده است. [6]
امام صادق (ع) می فرمایند: کسی که قائل به حلال بودن متعه نباشد، از ما شیعه نیست. [7]
برخی روایات نیز بر استحباب این کار دلالت می کند. شیعه از این جهت که حرام دانستن ازدواج موقت را بدعت در دین می داند، مقابله با آن را مستحب می شمارد؛ چراکه انجام ازدواج موقت خود نوعی احیای سنت رسول الله است. این مضمون در روایات نیز بارها آمده است. مثلاً در روایتی درباره ازدواج موقت آمده است که از دنیا نروید، مگر آن که سنت خدا را زنده کنید. [8]
ازجمله شرایط و ویژگی های ازدواج موقت این است که جایز است مرد با بیشتر از چهار زن - هر چند چهار زن دائم داشته باشد - متعه کند. در این زمینه روایت زیادی وارد شده است، از جمله زراره نقل کرده است که از امام معصوم (ع) پرسیدم: ازدواج موقت با چند نفر جایز است؟ امام فرمود: هرمقداری که خواستی. [9]
همچنین از نظر شرع اسلام اجازه همسر قبل نه در ازدواج دائم لازم و شرط است و نه در ازدواج موقت [10] ، مگر این که خودشان در ضمن عقد با همسر، شرط کرده باشند.
4. درباره این که آیا ائمه (ع) چنین ازدواجی انجام داده اند یا خیر، در روایات آمده است که امام صادق (ع) فرموده اند پیامبر(ص) نیز ازدواج موقت می کرده است. [11]
همچنین در روایتی آمده است امام علی (ع) با زنی از قبیله بنی نهشل در کوفه ازدواج موقت کرد. [12]
با توجه به این روایت و ازدواج موقت ایشان در کوفه که محل حکومت امام علی (ع) بوده، به احتمال زیاد این ازدواج موقت در دوره خلافت ایشان انجام شده است؛ زیرا آن حضرت قبل از آن در مدینه زندگی می کرده اند، این روایت می تواند دلیل بر احیای عملی حکم متعه باشد. مضافاً بر این که امیرالمومنین (ع) هیچ گاه نپذیرفت که بر سیره شیخین عمل کند، مگر در مورد برگزاری نماز تراویح به شکل جماعت که ابتدا امام علی (ع) با آن مخالفت کرد؛ اما مردم خودشان با داد و فریاد و سر دادن وا اسلاما خودشان امام جماعتی برای خود انتخاب کردند و این نماز را به صورت جماعت خواندند.
برای آگاهی بیشتر رجوع شود به: سؤال 844 (سایت: 915) نمایه: جواز ازدواج موقت.
[1] برگرفته از سؤال 347 (سایت: 353)، نمایه: مشکلات فراروی اجرای ازدواج موقت در جامعه.
[2] نساء، 24.
[3] ضمیری، محمد رضا، درسنامه فقه مقارن، پاسخ به شبهات فقهی، ص 285، چاپ اول، موسسه آموزشی و پژوهشی مذاهب اسلامی، قم، 1384.
[4] فروخ، عمر، تاریخ الجاهلیة، ص 156، چاپ دوم.
[5] جهت اطلاع از وجوه دلالت این آیه بر ازدواج موقت و پاسخ به برخی شبهات ر.ک. به: درسنامه فقه مقارن، پاسخ به شبهات فقهی، محمد رضا ضمیری، ص 285، چاپ اول، موسسه آموزشی و پژوهشی مذاهب اسلامی، قم، 1384.
[6] وسائل الشیعة، ج 21، ص 6، موسسه آل البیت، قم، 1409 ق.
[7] وسائل الشیعة، ج 21، ص 8.
[8] وسائل الشیعة، ج 21، ص 13.
[9] وسائل الشیعة، ج 21، ص 18.
[10] برای آگاهی بیشتر نک: سوال 807 سایت .
[11] وسائل الشیعة، ج 21، ص 13. قَالَ الصَّدُوقُ وَ قَالَ الصَّادِقُ ع إِنِّی لَأَکْرَهُ لِلرَّجُلِ أَنْ یَمُوتَ وَ قَدْ بَقِیَتْ عَلَیْهِ خَلَّةٌ مِنْ خِلَالِ رَسُولِ اللَّهِ ص لَمْ یَأْتِهَا فَقُلْتُ فَهَلْ تَمَتَّعَ رَسُولُ اللَّهِ ص قَالَ نَعَمْ وَ قَرَأَ هَذِهِ الْآیَةَ وَ إِذْ أَسَرَّ النَّبِیُّ إِلى بَعْضِ أَزْواجِهِ حَدِیثاً إِلَى قَوْلِهِ ثَیِّباتٍ وَ أَبْکاراً.
[12] وسائل الشیعه، ج 21، ص 10. قَالَ وَ رَوَى ابْنُ بَابَوَیْهِ بِإِسْنَادِهِ أَنَّ عَلِیّاً ع نَکَحَ امْرَأَةً بِالْکُوفَةِ مِنْ بَنِی نَهْشَلٍ مُتْعَةً.
: Mengapa Allah Swt tidak memerintahkan kepada Nabi Saw untuk melakukan nikah mut’ah? Apakah Rasulullah Saw dan para Imam Maksum As juga pernah melakukan nikah mut’ah? 
: خداوند متعال نے کیوں پیغمبر اکرم (ص) کو عارضی ازدواج کا حکم نهیں دیا هے؟ کیا پیغمبر اکرم (ص) اور ائمه (ع) نے اس قسم کی ازدواج انجام دی هے؟
